Dış ticaret açığı, ihracatın ithalattan çıkarılması ile elde edilen rakamsal farktır. Ülkelerin gelişmekte olma durumunu dış ticaret açığı olup olmamasına göre öğrenebiliriz. Açık ne kadar geniş ise ülkenin ticari gücü düşük, ne kadar darsa yüksektir.

Dış Ticaret Açığı

Dış ticaretin altında ana başlıklardan olan ihracat ve ithalat bir ülkenin diğer dışa açık ülkelerle yaptığı mal ticaretinin toplamından oluşmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde genellikle ithalatın ihracattan fazla olması yaygındır. Dış ticaret açığı ihracat ile ithalat arasından rakamsal fark olup (-) negatif işaret ile gösterilir.

Örneğin: Bir ülkenin ihracatı +151 milyar dolar iken ithalat -251 milyar dolardır. Dış ticaret açığına ulaşmak için ihracattan, ithalatı çıkarmamız gerekiyor.  Dolayısıyla ülkenin dış ticaret açığı 100 milyar dolardır.

İhracat, ülkeye döviz girişi sağladığı için rakamın önündeki işaret artı (+ pozitif) olarak, ithalat ise yurtdışına döviz çıkışına sebep olduğu için işareti negatif olarak gösterilir.

Aşağıdaki tablodan dış ticaret açığını görmek mümkündür:

İhracat hesaplamalarında tüm veriler FOB teslim şekli esasına göre yani gemiye/araca teslim şeklinde hesaplanmaktadır. Taşıma ve sigorta masrafı kazanç hanesine yazılmamaktadır. İhracat belgelerinde üzerinde anlaşılan teslim şekli ne olursa olsun ihracat istatistiklerinde sadece FOB teslim için alınan döviz, kazanç olarak kabul edilmektedir. İthalat için ise CIF değeri esas alınmakta olup tüm navlun ve sigorta ödemeleri yapılmış harcama demektir. Dış ticaret açığı, ülkelerin gelişmekte veya gelişmiş ülke olması değerlendirmesi açısından önemli bir veri olarak kabul edilmektedir.

Nispi Dış Ticaret Açığı

Dış ticaret açığı, toplam dış ticaret hacmine oranı nispi dış ticaret açığını gösterir. Türkiye’nin Tablo 2’de ki 2000-2014 yılları arasındaki dış ticaret verilerine baktığımızda nispi dış ticaret açığı yıllara göre şu değişikliği göstermiştir:

Nispi dış ticaret açığı toplam dış ticaret hacmine göre dış ticaret açığındaki artışın orantısı olup, toplam dış ticaret hacmi ile kıyaslama imkânı vermektedir. 2000 yılında takip edilen enflasyonu düşürme politikası amacıyla kurların çıpaya bağlanmasıyla (yılsonu kurunun önceden sabitlenmesi) ihracat artmamış, ithalat ise yüksek artış göstermiş, tüm bu gelişmelerin sonucunda dış ticaret açığı önceki yıllarda görülmediği şekilde artmıştır. Dış ticaret açığının artması toplam dış ticaret hacmine oranının da artmasına neden olmuştur.  Devam eden yıllardaki hem ihracat hem de ithalattaki paralel artış nispi dış ticaret açığının da istikrarlı seyretmesine neden olmuştur

Kaynak:

Melemen M. , Uygulamalı Uluslararası Ticaret işlemleri, sy15, İstanbul